Overprikkeling herkennen en herstellen

De kantoortuin waar je de ochtend begon met goede moed, voelt halverwege de dag anders. Het licht lijkt feller, je collega praat harder. Al weet je dat het zijn gewone stem is. Je schrikt op van de deur die dichtvalt, omdat het geluid ineens intenser was dan vanmorgen. Je wilt je oren bedekken en je ogen sluiten, gewoon even verdwijnen. Je voelt dat je even rust nodig hebt, maar er lijkt geen ruimte voor. Of je hebt nog niet eens door dat je je even moet terugtrekken.

Dat is wat er kan gebeuren als je systeem te veel prikkels tegelijk moet verwerken. Misschien herken je het: je voelt je moe, gejaagd of snel geïrriteerd en vraagt je af of je je aanstelt. Dat gevoel — dat alles te veel is — noemen we overprikkeling. Het is geen zwakte, maar een natuurlijke reactie van je lijf en brein: je zenuwstelsel probeert je te beschermen tegen te veel prikkels.

Overprikkeling betekent niet dat er iets mis is; het is een teken dat je systeem even te hard heeft gewerkt. Gelukkig kun je leren de signalen te herkennen en je lijf en brein weer tot rust brengen. Stap voor stap en in je eigen tempo.

Op deze pagina lees je wat overprikkeling is, hoe je het herkent en hoe je langzaam de balans kunt herstellen.

De informatie is bedoeld voor volwassenen (18+).

Wat doet Breinfijn voor mensen met overprikkeling?

Bij Bureau Breinfijn helpen we je wanneer je voelt dat je brein overloopt van geluiden, gedachten, drukte of verwachtingen. We bieden begeleiding waarin je leert herkennen wat er in je lijf gebeurt, zodat je zenuwstelsel stap voor stap weer meer rust en ruimte krijgt.

Via onze online modules, oefeningen en coaching leer je niet om prikkels te vermijden, maar om er anders mee om te gaan, zodat je weer regie krijgt over je lichaam en je leven.

Wat is overprikkeling?

Je systeem verwerkt de hele dag door duizenden prikkels: geluiden, beelden, geuren, gedachten en emoties. Meestal regelt je zenuwstelsel dat automatisch en het selecteert wat belangrijk is en dempt de rest.

Wanneer je systeem langere tijd onder spanning staat, raakt die natuurlijke balans verstoord. Er komt meer binnen dan je kunt verwerken. In zulke momenten kun je je overprikkeld voelen. Soms zelfs alsof je zintuigen tijdelijk in een staat van sensorische overbelasting verkeren. Je lijf zegt eigenlijk: het is even te veel geweest.

Overprikkeling bouwt zich meestal langzaam op. Je emmer raakt vol, en prikkels waar je eerder prima mee omging, worden ineens te veel. Dan merk je dat je sneller gespannen, moe of emotioneel bent. Je merkt misschien dat prikkels sneller of intenser binnenkomen dan anders. Bijvoorbeeld in stressvolle periodes, of bij kenmerken als ADHD, autisme of hersenletsel.

Overprikkeling is dus geen probleem van “niet tegen drukte kunnen”, maar een signaal dat je systeem te lang ‘aan’ heeft gestaan en nu om rust vraagt.

Het is een teken dat je systeem te lang ‘aan’ heeft gestaan.

Wil je ontdekken hoe jouw systeem reageert op prikkels?

Doe de test

Symptomen van overprikkeling

Iedereen ervaart de effecten van een (langdurig) overbelast zenuwstelsel anders. Wat voor de één vooral lichamelijk voelbaar is, merk je bij de ander juist in het hoofd of gedrag. Deze signalen zijn geen fouten, maar manieren waarop je systeem laat weten dat het even bescherming zoekt.

Lichamelijke signalen:

O.a. gespannen spieren, hoofdpijn, of pijn in je nek en rug;
duizeligheid, vermoeidheid of een gejaagd gevoel;
hartkloppingen of moeite met slapen.

Mentale signalen:

moeite met concentreren of vergeetachtigheid;
snel geïrriteerd of emotioneel;
moeite met keuzes maken of gesprekken volgen.

Gedragsmatige signalen:

de neiging om je terug te trekken uit sociale situaties;
overmatig scrollen, eten of piekeren om te ontspannen;
sneller overvallen worden door geluid, licht of drukte.

Overprikkeling laat zich dus niet op één manier zien. Het is een signaal van je systeem om even te vertragen, te luisteren en ruimte te maken voor herstel.

Oorzaken overprikkeling

Overprikkeling ontstaat zelden door één oorzaak. Meestal gaat het om een samenspel van langdurige spanning, persoonlijke gevoeligheid en de druk van de omgeving. Wanneer die factoren langere tijd samenlopen, raakt je systeem uitgeput. Je lijf houdt dat tempo niet eindeloos vol.

Langdurige stress of overbelasting
Bij stress staat je zenuwstelsel continu in de ‘aan’-stand. Ook leuke of opwindende gebeurtenissen kunnen spanning geven. Als dit te lang duurt, heeft je systeem geen tijd meer om te herstellen. Het lijf maakt dan meer stresshormonen (cortisol) aan, waardoor prikkels sterker binnenkomen en herstel trager verloopt.

Slaaptekort of vermoeidheid
Zonder voldoende herstelmomenten blijft je systeem te actief, zowel in je hoofd als in je lichaam. Je prikkelverwerking raakt ontregeld en je zenuwstelsel heeft geen tijd meer om te filteren en te selecteren wat er wel of niet toe doet. Vermoeidheid stapelt zich op, waardoor zelfs kleine prikkels sneller binnenkomen.

Persoonlijke gevoeligheid
Het is mogelijk dat je prikkels intenser ervaart. Dat kan samenhangen met eigenschappen zoals perfectionisme of een groot verantwoordelijkheidsgevoel, maar ook met lichamelijke of neurologische factoren. Wanneer je lijf al langere tijd onder spanning staat: door pijn, hormonale veranderingen of herstel, is het evenwicht sneller verstoord. Je systeem staat dan al ‘hoger afgesteld’.

Maatschappelijke druk en digitale prikkels
We leven in een wereld die altijd doorgaat. Meldingen, prestatiedruk en FOMO (fear of missing out) zorgen ervoor dat je zelden echt tot rust komt. Je systeem blijft alert, vaak zonder dat je dat meteen merkt. Als dit zich opstapelt, ontstaat er weinig ruimte voor herstel.

Overprikkeling is dus niet alleen iets wat “in je hoofd” gebeurt. Het is een lichamelijke en neurologische reactie van een systeem dat te lang onder spanning heeft gestaan en simpelweg om ruimte vraagt om weer tot rust te komen.

Hoe wordt overprikkeling vastgesteld?

Er bestaat geen officiële diagnose ‘overprikkeling’. Toch herkennen steeds meer professionals dat het gaat om momenten waarop je zenuwstelsel tijdelijk uit balans raakt. Je systeem heeft simpelweg te veel prikkels te verwerken gehad.

Een psycholoog, huisarts of coach kan met je meekijken om te onderzoeken wat er bij jou gebeurt: wanneer spanning oploopt, hoe je lijf daarop reageert en wat helpt om te herstellen.

Bij Breinfijn werken we niet met labels, maar met inzicht. Het gaat niet om wat je hebt, maar om wat er op dat moment in je systeem gebeurt, en hoe je daar stap voor stap weer ruimte en rust in kunt brengen.

Behandeling van overprikkeling

Herstel begint niet bij harder werken of nóg meer doen, maar bij het leren herkennen wat er in je systeem gebeurt. Je hoeft overprikkeling niet te bestrijden. Je mag ontdekken dat je zenuwstelsel zelf weer tot rust komt, als je begrijpt wat er in je lijf gebeurt en je het daar de ruimte voor geeft.

In de begeleiding bij overprikkeling draait het daarom om drie stappen die elkaar versterken:

Balans herstellen
Rust, regelmaat, slaap, lichte beweging en momenten van ontspanning helpen je systeem om spanning los te laten. Niet door forceren, maar door je lijf de kans te geven om vanzelf terug te keren naar herstel.
Begrijpen én voelen wat er gebeurt
Wanneer je inzicht krijgt in je stressreacties en leert voelen wat er in je lichaam gebeurt, doorzie je eerder waarom spanning oploopt. Dat begrip maakt het makkelijker om op tijd bij te sturen.
Ondersteuning en oefening
Met begeleiding, bijvoorbeeld via ACT, mindfulness of lichaamsgerichte oefeningen, leer je je systeem beter reguleren. Niet om elke prikkel te ‘managen’, maar om met meer ruimte en vertrouwen te reageren wanneer spanning oploopt.

Bij Breinfijn vertalen we deze inzichten naar praktische stappen die passen bij jouw dagelijks leven, zodat herstel niet draait om meer moeten, maar om begrijpen wat je lijf nodig heeft om vanzelf tot rust te komen.

Leren omgaan met overprikkeling

Overprikkeling hoort bij een gevoelig zenuwstelsel, maar je kunt leren je systeem sneller tot rust te brengen. Het gaat niet om minder voelen, maar om op tijd herkennen wanneer het te veel wordt en mild bijsturen voordat je overloopt. Je hoeft overprikkeling niet op te lossen: je mag leren luisteren naar wat je lijf nodig heeft.

Praktische handvatten:

Plan rustmomenten vóórdat je overloopt.

Wissel intensieve taken af met stilte of natuur.

Gebruik eenvoudige regulatietechnieken zoals ademhaling, korte pauzes, oordoppen of een rustige ruimte.

Laat verwachtingen los die onnodige spanning voeden.

Wat helpt bij herstel

Je lijf weet hoe het moet herstellen, als jij het de kans geeft. Door regelmatig te vertragen en rust in te bouwen, help je het filter van je zenuwstelsel herstellen. Zo breng je je systeem stap voor stap van een voortdurende ‘aan’-stand naar meer balans en veerkracht.

“Wanneer je zintuiglijke systeem overbelast raakt, betekent dat niet dat je zwak bent. Het betekent dat je systeem overuren draait om je te beschermen.”

– Virginia Spielmann, sensorisch specialist en directeur van het STAR Institute for Sensory Processing –

Veelgestelde vragen

Kun je van overprikkeling afkomen?

Niet altijd. Je kunt merken dat je gevoeliger blijft voor prikkels. Maar je kunt leren hoe je systeem sneller herstelt, zodat spanning niet meer uitmondt in uitputting.

Is overprikkeling hetzelfde als hoogsensitiviteit (HSP)?

Soms ervaar je prikkels intenser dan anderen. Dat kan samenhangen met hoe gevoelig je zenuwstelsel is, met stress of met persoonlijke eigenschappen. Sommige mensen herkennen zich daarbij in termen als ‘hoogsensitief’ of HSP, maar binnen Breinfijn werken we bewust niet met vaste labels.

Het gaat voor ons niet om wat je bent, maar om wat er op dit moment in je systeem gebeurt. Wanneer je leert luisteren naar de signalen van je lichaam, in plaats van jezelf in een label te plaatsen, ontstaat er ruimte voor mildheid, inzicht en herstel.

Kan overprikkeling lichamelijke klachten geven?

Ja. Spierspanning, hoofdpijn, hartkloppingen en vermoeidheid zijn veelvoorkomend, omdat het zenuwstelsel langdurig actief blijft.

Wanneer moet ik hulp zoeken?

Als rust, slaap of tijd in je eentje niet meer helpt, of als je merkt dat het je werk of relaties beïnvloedt. Dan is het belangrijk om samen met een professional te kijken wat jouw brein nodig heeft.

Ben ik overprikkeld?

Je kunt merken dat je gevoeliger bent voor prikkels: geluiden, licht of emoties komen sterker binnen. Overprikkeling ontstaat wanneer die prikkels te veel worden en je zenuwstelsel even geen ruimte meer heeft om ze te verwerken. Het betekent niet dat er iets mis is met je. Je zenuwstelsel is niet stuk. Het heeft alleen tijd en rust nodig om te herstellen. Als je leert luisteren naar die signalen, kun je stap voor stap weer balans ervaren.

Kan ik mijn zenuwstelsel ‘resetten’?

Niet letterlijk, maar je kunt het wél tot rust brengen. Door te leren hoe stress en prikkels je zenuwstelsel beïnvloeden, kun je spanning sneller herkennen en loslaten. Dat is precies waar de Breinfijn-aanpak bij helpt: je leert kalmeren in plaats van forceren.

Begeleiding bij Breinfijn

Overprikkeling kan voelen alsof alles te veel is: geluiden, gedachten, emoties, zelfs de kleinste dingen. Bij Bureau Breinfijn helpen we je stap voor stap om weer rust te vinden in hoofd én lijf. Samen kijken we wat er achter jouw overprikkeling schuilgaat en wat jouw zenuwstelsel nodig heeft om te herstellen, met meer veerkracht, ruimte en vertrouwen.

Meer over Breinfijn

Het Breinfijn programma

Met het Breinfijn-programma ontdek je hoe je je zenuwstelsel kunt helpen herstellen, zodat je minder overprikkeld raakt en weer kunt leven in plaats van overleven. Je leert niet om prikkels te vermijden, maar om te begrijpen wat er in je systeem gebeurt wanneer alles te veel voelt en hoe je stap voor stap terug kunt keren naar rust en balans.

Je pakt overprikkeling bij de kern aan: wat gebeurt er in je zenuwstelsel wanneer spanning oploopt? Je ontdekt welke strategieën je (vaak onbewust) gebruikt om spanning te vermijden of te onderdrukken, en hoe je die kunt doorbreken. Je leert spanning niet te bestrijden, maar te begrijpen en er met meer veerkracht op te reageren.

Dit helpt niet alleen bij overprikkeling, maar ook bij gevoelens van stress, onrust of vermoeidheid. Hoe groot of klein je klachten ook lijken, er zijn altijd manieren om herstel te ervaren.

Wat je kunt verwachten

Met de juiste ondersteuning en handvatten kun je overprikkeling echt verminderen. Het doel is niet om elk moment prikkelvrij te maken, maar om te leren kalmeren, zodat je weer grip, rust en vertrouwen ervaart in je dagelijks leven.

Wil je eerst leren hoe je zenuwstelsel werkt en hoe je het kunt kalmeren?

Dan is de cursus Kalmeer je Zenuwstelsel een waardevolle start.

Merk je dat je overprikkeling samengaat met langdurige stress of burn-outklachten?

Dan sluit het No Stress-programma beter aan. Dit is een compleet traject dat je helpt van overbelasting naar herstel.