Paniekaanval herkennen, begrijpen en je systeem helpen kalmeren
Je staat in de supermarkt. Het is niet eens druk, maar opeens gebeurt het: je ademhaling zit hoog, je hartslag gaat sneller, je handen zijn zweterig. Je kijkt om je heen, probeert jezelf toe te spreken, maar je lijf lijkt niet te luisteren. Het enige wat je denkt is: ik moet hier weg!
Of je ligt ’s avonds in bed. Je lichaam is moe, maar je hart klopt alsof je zojuist bent gaan rennen. Je mond wordt droog. Gedachten schieten alle kanten op: Waarom gebeurt dit? Wat als het niet stopt? De angst dat je de controle verliest kan het nóg intenser maken.
Dit is hoe een paniekaanval kan aanvoelen. Niet omdat er werkelijk gevaar is, maar omdat je systeem denkt dat het je moet beschermen. Je zenuwstelsel schiet in de hoogste staat van paraatheid, ook als je gewoon op de bank zit of in de auto naar huis rijdt. De lichamelijke signalen die je voelt zijn op zichzelf normale stressreacties, alleen kunnen ze in een gespannen systeem veel heftiger binnenkomen.
Een paniekaanval voelt overweldigend, maar vertelt je niet dat er iets mis is met jou. Het vertelt je alleen dat je systeem aan staat.
Op deze pagina lees je wat een paniekaanval is, hoe de paniekcirkel werkt, wat je kunt doen als paniek opkomt en hoe je stap voor stap weer rust kunt vinden in je lijf.
Deze informatie is bedoeld voor volwassenen (18+).
Wat doet Breinfijn voor je bij paniek en paniekaanvallen?
Bij Bureau Breinfijn helpen we je herkennen wat er in je lijf gebeurt wanneer je systeem in paniek schiet. De kern van onze aanpak is dat je leert ruimte te maken voor wat je voelt, omdat juist het wegduwen van paniek het alarmsysteem harder laat reageren. We richten ons niet op paniek onderdrukken, maar op begrijpen waarom je alarmsysteem zo heftig reageert en hoe je dat alarm weer kunt verminderen.
In de begeleiding leer je onder andere beter begrijpen:
- waarom je systeem sneller reageert,
- welke signalen voorafgaan aan paniek,
- wat paniek triggert,
- hoe je weer op je lijf en geest kunt vertrouwen.
Je leert niet om paniek te vermijden, maar om te begrijpen wat eronder ligt, zodat je ermee aan de slag kunt en je systeem meer rust kan vinden.
Wat is een paniekaanval?
Een paniekaanval, of moment van paniek, is een plotselinge, alarmreactie van je zenuwstelsel. Je systeem registreert (ten onrechte) gevaar en zet je lichaam in stand-by voor overleving.
Je kunt dan merken dat:
- je hart sneller klopt,
- je ademhaling hoog zit,
- je handen of benen licht of tintelend voelen,
- je warm wordt, zweet of trilt,
- je mond droog wordt,
- je een licht gevoel in je hoofd krijgt.
Veel mensen schrikken vooral van de sensaties zelf, waardoor de spanning nog verder oploopt. Paniek voelt dan ook alsof er écht iets mis gaat, terwijl het een beschermingsreactie is van je lichaam.
Hoe echt het ook voelt: je systeem kan de alarmstand niet eindeloos volhouden. Je zenuwstelsel móet na verloop van tijd weer naar beneden schakelen. Dat is hoe je fysiologie werkt. Je hoeft paniek dus niet op te lossen. Het helpt als je leert doorzien wat er gebeurt, in plaats van te vechten tegen wat je voelt.
Veel mensen herkennen pas later dat hun systeem al jarenlang spanning heeft opgebouwd.
Met deze gratis oefening help je je lichaam opnieuw herkennen dat spanning niet automatisch gevaar betekent. Je bouwt stap voor stap meer rust op van binnenuit.
De paniekcirkel: hoe paniek ontstaat en blijft groeien
Paniekaanvallen lijken “uit het niets” te komen. Toch zit er een opbouw in, die veel mensen pas herkennen wanneer ze hem uitgelegd krijgen. Veel spanning bouwt zich ongemerkt op in de dagen of weken ervoor, waardoor het moment zelf voelt alsof het plotseling ontstaat. Daarom gebruiken we bij Breinfijn de paniekcirkel om inzicht te krijgen wat er in je systeem gebeurt.
1. Een lichamelijk signaal
Je merkt iets dat niet fijn voelt. Een ademhaling die hoger zit, een snelle hartslag, lichtheid in je hoofd. Dit zijn normale stresssignalen.
2. Aandacht en alertheid
Je gaat scannen wat er gebeurt. Je systeem wordt daardoor alerter.
3. Toenemende spanning
Je merkt meer sensaties op. Niet omdat er iets misgaat, maar omdat je systeem reageert op die verhoogde alertheid.
4. Catastrofale gedachten
Op het omslagpunt kunnen gedachten opkomen die het alarm verder versterken.
5. Paniek
Je zenuwstelsel schakelt naar de hoogste alarmstand.
6. Angst voor de angst
Door de schrik kan de verwachting van paniek zelf een nieuwe reactie oproepen.
Paniek ontstaat dus niet doordat er werkelijk gevaar is, maar doordat je alarmsysteem schrikt en een signaal geeft dat niet klopt.
Wil je beter begrijpen hoe deze cirkel bij jou werkt én hoe je hem kunt doorbreken?
In het Breinfijn- en No Stress-programma gaan we hier stap voor stap dieper op in, zodat je meer grip krijgt op de reactie van je systeem.
Symptomen van een paniekaanval
Iedereen ervaart een moment van paniek op zijn eigen manier. De signalen hieronder kunnen intens voelen, maar zijn op zichzelf niet gevaarlijk. Het zijn reacties van je zenuwstelsel op een alarmsignaal dat te hard aanslaat.
Wel is het belangrijk om te weten dat een systeem dat langere tijd onder hoge spanning staat gevoeliger wordt. Langdurige overbelasting kan op de langere termijn bijdragen aan lichamelijke en mentale klachten. Niet door één paniekaanval, maar door hoeveel spanning je lichaam in het dagelijks leven moet dragen.
De symptomen hieronder horen bij een korte alarmreactie van je systeem. Niet iedereen ervaart paniek op dezelfde manier; het is oké als de signalen bij jou er anders uitzien of minder herkenbaar zijn. Veelvoorkomende symptomen zijn:
Lichamelijk
- benauwd gevoel of druk op je borst
- snelle hartslag of hartkloppingen
- tintelingen in handen, voeten of gezicht
- zweten, trillen of koude rillingen
- licht gevoel in je hoofd
- droge mond
- warm opvliegerig gevoel
- spanning of kramp in de buik
Gedachten
- straks val ik flauw
- ik word gek of straks word ik gek
- dit stopt nooit of wanneer stopt dit eindelijk?
- wat zullen anderen wel niet denken?
- straks krijg ik een hartaanval
- ik ga dood
Gedrag
- situaties vermijden
- continu scannen van je lichaam
- neiging om te vluchten
- hyperalert zijn op signalen
Oorzaken van paniekaanvallen
Paniekaanvallen ontstaan meestal door een combinatie van factoren. Wanneer spanning zich ophoopt, wordt je systeem gevoeliger en reageert het sneller. Misschien herken je dat er dan meerdere dingen meespelen die je systeem op scherp zetten, zoals:
- Je al langere tijd op verschillende gebieden stress ervaart: je systeem draagt dan veel spanning tegelijk, waardoor het gevoeliger wordt en kleine signalen sneller binnenkomen, alsof je emmer voller raakt.
- Je slecht slaapt of uitgeput bent: je systeem krijgt onvoldoende herstelmomenten.
- Je eerdere paniekaanvallen hebt gehad: angst voor paniek is een van de sterkste triggers. Een paniekaanval zet je alarmsysteem tijdelijk wat hoger, waardoor een volgende reactie sneller kan opkomen.
- Je veel verantwoordelijkheid of druk ervaart: perfectionisme, zorgen en overbelasting kunnen je systeem gevoeliger maken.
- Je lichaam onder spanning staat: veranderingen in hormonen, pijn, hyperventilatie of vermoeidheid kunnen bijdragen.
Paniek is nooit een teken dat je “niet sterk genoeg” bent. Het is een teken dat je systeem zijn best doet om je te beschermen.
Hoe kijken professionals naar paniekaanvallen?
Professionals zien een moment van paniek als een alarmsysteem dat te scherp staat afgesteld. Bij Breinfijn werken we niet met labels of diagnoses, maar met inzicht: Wat gebeurt er in je systeem op het moment dat paniek opkomt?
In de cursus onderzoek je onder andere:
- welke sensaties je ervaart;
- wat paniek in gang zet;
- wat spanning versterkt of juist verzacht;
- wat je lichaam doet wanneer het alarm afgaat.
We stellen daarbij regelmatig de kernvraag: Waar ben je bang voor in dit moment? Die vraag helpt je om niet te verdwalen in de sensaties zelf, maar te voelen wat je zenuwstelsel eigenlijk probeert te beschermen. De vraag is niet bedoeld om te analyseren, maar juist om de spanning te verzachten door te voelen wat er op dat moment wordt aangeraakt.
“Je lichaam is niet kapot. Het is alleen bang en zoekt naar veiligheid.”
– Dr. Claire Weekes –
Leren omgaan met momenten van paniek
Paniek vertelt je dat je systeem aan staat. Stap voor stap kun je leren er anders naar te kijken, zodat het minder overweldigend voelt.
Wat kan helpen in een moment van paniek:
- benoemen wat je voelt: “Mijn systeem staat aan.”
- voelen waar je lichaam de grond of de stoel raakt, bijvoorbeeld je voeten op de vloer of je billen op de zitting.
- je uitademing iets verlengen, zonder het te forceren.
- ruimte maken voor wat je voelt, zonder het meteen weg te duwen of op te lossen.
- jezelf geruststellen: “Dit is paniek. Mijn systeem denkt dat er gevaar is.”
Het gaat daarbij niet om jezelf te kalmeren of iets te laten stoppen, maar om ruimte te maken voor wat er al gebeurt. Door spanning met mildheid te benaderen, doorbreek je de automatische vechtreactie. Wanneer je gaat herkennen dat je alarmsysteem soms wat harder reageert dan nodig is, hoeft de paniek zelf minder dreigend te voelen. Veel van dit leerwerk gebeurt in hele kleine momenten van spanning, bijvoorbeeld wanneer iets onverwachts gebeurt, wanneer je ergens binnenloopt of wanneer je even schrikt. Juist die micro-momenten helpen je systeem stap voor stap veiliger te worden.
Veelgestelde vragen
Is een paniekaanval gevaarlijk?
Hoe heftig het ook voelt: paniek is bijna nooit gevaarlijk. Je systeem denkt dat er gevaar is, maar dat betekent niet dat het zo is.
Hoe lang duurt een paniekaanval?
De piek van paniek is vaak kort. Je systeem kan niet langdurig op volle alarmstand blijven.
Waarom krijg ik paniek in bed of ’s nachts?
’s Nachts is er minder afleiding en komt spanning eerder naar voren. Een gespannen systeem kan dan sneller in de alarmstand schieten.
Kan paniek vanzelf verdwijnen?
Ja. Paniek zakt altijd weer af, ook zonder dat jij iets oplost.
Wat als ik bang ben voor paniek zelf?
Angst voor de angst is heel normaal.
Je systeem reageert dan op de verwachting van paniek, niet op paniek zelf.
Kan ik mijn zenuwstelsel ‘resetten’?
Niet letterlijk, maar je kunt het wél tot rust brengen. Door te leren hoe stress en prikkels je zenuwstelsel beïnvloeden, kun je spanning sneller herkennen en loslaten. Dat is precies waar de Breinfijn-aanpak bij helpt: je leert kalmeren in plaats van forceren.
Begeleiding bij Breinfijn
Een paniekaanval kan voelen alsof alles tegelijk gebeurt: lichamelijke spanning, gedachten, onzekerheid en angst. Bij Bureau Breinfijn helpen we je stap voor stap begrijpen wat er in je systeem gebeurt, zodat je paniek niet hoeft te vermijden of bestrijden, maar kunt zien voor wat het is: een beschermingsreactie. Zo ontstaat er langzaam weer meer rust en vertrouwen in je lijf.
Wil je ontdekken hoe jouw systeem reageert in momenten van paniek? Lees meer over hoe Breinfijn je hierbij kan helpen.
Het Breinfijn programma
Met het No Stress-programma, of het Breinfijn-programma, ontdek je hoe je je zenuwstelsel kunt helpen kalmeren, zodat paniek minder grip krijgt op je dagelijkse leven. Je leert niet om paniek te vermijden, maar om te begrijpen wat je systeem doet wanneer het alarm afgaat en hoe je daar mild en effectief op kunt reageren.
Je leert bijvoorbeeld:
- spanning eerder herkennen,
- niet meer vechten tegen paniek,
- mildheid ontwikkelen naar wat je lijf aangeeft,
- vaardigheden die je in alle lastige situaties kunt gebruiken.
Het doel is niet om nooit meer paniek te ervaren, maar om je systeem zo te ondersteunen dat het zich veiliger gaat voelen en paniek minder heftig wordt.
Er zijn twee programma’s:
No Stress: het meest geschikt wanneer paniek, spanning of overprikkeling op de voorgrond staat.
Breinfijn-programma: passend wanneer er ook andere thema’s meespelen, zoals perfectionisme, zorgen, of overweldiging in het dagelijks leven.
Bronnen:
De inhoud op deze pagina is gebaseerd op recente inzichten uit de neurowetenschap en klinische psychologie, met bijdragen uit bronnen zoals:
Panic Disorder – StatPearls – NCBI Bookshelf
Panic attacks and panic disorder – Symptoms and causes – Mayo Clinic
Panic attacks: Recognizing and managing panic attacks and preventing future attacks – Harvard Health
OVER ONS