Dwang (gedachten en handelingen)

door | jan 7, 2024 | Angst

Je handen bovengemiddeld vaak wassen, vijf keer controleren of het gas wel uit staat, de sloten drie keer controleren, doemgedachten over wat er allemaal kan gebeuren, je onwijs zorgen maken over of je ziek kunt wordt als je iets aanraakt of alles is een bepaalde volgorde willen doen of organiseren. 

Je kunt op veel verschillende manieren last hebben van dwang en het kan je leven behoorlijk op zijn kop zetten. In dit artikel gaan we hier verder op in.

Wat zijn dwanggedachten

Dwanggedachten zijn storende, ongewenste gedachten die blijven herhalen. Deze gedachten kunnen heel verschillend zijn, maar ze zijn bijna altijd verbonden aan angst, zorgen die je hebt of ongemak wat je voelt. 

Voorbeelden van dwanggedachten zijn: 

  • Controle gedachten: Je kunt bang zijn dat je iets verkeerds hebt gedaan of zult doen. Bijvoorbeeld; je zorgen maken of je de deur niet goed dicht hebt gedaan, het gas niet uit is of dat je per ongeluk iets verkeerds hebt gezegd.
  • Gedachten over vuil of besmetting: Je kunt gevoelig zijn voor viezigheid of ziekten. Je kan je voortdurend zorgen maken over het aanraken van besmette voorwerpen of het oplopen van ziektes, ook als er geen duidelijke reden voor is. (smetvrees)
  • Onheil gedachten: Deze gedachten gaan over van alles wat mis kan gaan. Je kan bijvoorbeeld bang zijn dat je per ongeluk iemand zal verwonden of dat er een ramp zal gebeuren als je bepaalde handelingen niet uitvoert.
  • Symmetrie gedachten: Je kunt een obsessie hebben voor symmetrie en evenwicht. Je kan je zorgen maken of alles in je omgeving perfect in balans is, en je kunt eindeloos herordenen en aanpassen totdat je tevreden bent.

Geschreven door

Tessa in ’t Veld, therapeutisch hulpverlener.

Tessa heeft 20 jaar gewerkt als begeleider, maatschappelijk werker en casemanager in de geestelijke gezondheidszorg.
Ze heeft veel ervaring en kennis opgedaan binnen het werken in verschillende settings. Door vooral naast de cliënt te staan heeft ze veel mensenkennis opgedaan en verbinding met de medemens voorop staan. Bij Bureau Breinfijn is ze gericht op angst, paniek en (chronische) stress klachten.

Wat zijn dwanghandelingen

Dwanghandelingen, ook wel compulsies genoemd, zijn handelingen of rituelen die je steeds weer herhaald om je stress en angst te verminderen of te voorkomen. Deze handelingen kunnen vaak veel tijd kosten en heel frustrerend zijn. Ze lijken heel zinvol te zijn, maar bieden vaak maar tijdelijk een opluchting. 

Voorbeelden van dwanghandelingen zijn:

  • Herhaald controleren: Je kunt steeds weer controleren of de deur op slot is, de oven is uitgeschakeld of de kraan is dichtgedraaid, zelfs als je er al zeker van bent dat je dit gedaan hebt.
  • Herhaald schoonmaken: Je kunt obsessief bezig zijn met schoonmaken en desinfecteren om jezelf te beschermen tegen besmetting of ziekte. (bv smetvrees) 
  • Tellen: Je kunt eindeloos tellen of het steeds herhalen van bepaalde handelingen. 
  • Ordenen of aanpassen: Je bent constant bezig met het ordenen of aanpassen van spullen of objecten. Bijvoorbeeld om ze in een bepaalde volgorde of symmetrie te krijgen.
  • Vermijdingsgedrag: Je kunt gaan vermijden, waarbij je situaties of plaatsen gaat vermijden die jouw angst of dwanggedachten triggeren.

Dwangstoornis en OCD

Door stress en angst (overspoeling van emotie) kan uiteindelijk een dwangstoornis ontstaan. Wanneer je een bepaalde handeling uitvoert (schoonmaken, tellen of controleren) neemt de spanning tijdelijk af, waardoor het lijkt alsof de handeling de angst tegengaat. De klachten komen terug, je blijft de handelingen steeds weer herhalen en zo ontstaat een terugkerend probleem. Je kunt dan last krijgen van OCD.

OCD staat voor obsessieve-compulsieve stoornis en is een dwangstoornis waarbij mensen last hebben van dwanggedachten en / of dwanghandelingen. 

“OCD geeft je de taak om alles te controleren, maar echte vrijheid komt pas 

wanneer je loslaat…”

Dwang als een vorm van controle

Dwang wordt vaak ingezet als een controle strategie om niet te hoeven voelen wat je op dat moment ervaart. Op momenten van stress, onrust, in lastige situaties, emoties, angst en paniek kunnen dwanggedachten en dwanghandelingen je een vorm van controle geven.

De rituelen die je uitvoert, kunnen je een gevoel van opluchting geven, maar dit is meestal van korte duur. Deze handelingen en gedachten zullen de spanning of je angst meestal tijdelijk wat verlichten. Maar voor op de lange termijn levert het niets op. De klachten komen terug en vaak nemen ze toe. Je blijft je gedachten of handelingen herhalen waardoor je in een vicieuze cirkel komt die moeilijk is om te doorbreken.

Gevolgen van dwang

Dwanggedachten en dwanghandelingen kunnen voor grote problemen zorgen. Het kan je steeds meer tijd en energie kosten. Je kunt er erg angstig door worden, depressief raken, in sociaal isolement komen en voor problemen zorgen op het werk of in je relaties. Als je last hebt van dwangklachten heb je vaak ook last van een negatief zelfbeeld.

Behandeling van dwangklachten

Als je last hebt van dwang kan de situatie uitzichtloos lijken. Weet dat je dit echt kunt veranderen. Dwangklachten kun je zien als een gevolg. Je gaat dwanghandelingen inzetten om een bepaalde angst (overspoeling van emotie) onder controle te houden. 

Als je dwang gaat zien als een controle strategie, dan kun je het eigenlijk vrij goed behandelen. 

Je gaat je niet richten op de dwanghandelingen zelf, maar op het algemeen verbeteren van je coping vaardigheden. Als je leert om beter om te gaan met pijn situaties in je leven (kan van alles zijn wat lading voor je heeft) heb je de controle strategie van dwang niet meer nodig. 

 

Bij Bureau Breinfijn kun je dit leren met het Breinfijn programma. 

Dit programma is bedoeld voor mensen met angstklachten, eventueel in combinatie met paniekgevoel of paniekaanvallen. 

In dit programma leer je hoe je voor de lange termijn je angsten los kunt laten, minder overspoeling voelt van angst en/ of paniek en een gevoel krijgt van rust en overzicht. 

Je gaat dus leren om jouw angsten bij de kern aan te pakken (niet de situatie van overspoeling zelf) en hiermee om te gaan voor de rest van je leven. 

Wil jij van je dwangklachten afkomen? Wil jij je niet meer laten leiden door deze gedachten of handelen, maar zelf weer de regie over je leven?

Volg dan het Breinfijn programma van Bureau Breinfijn en leer stap voor stap om je klachten en de lading ervan te verminderen.